Một năm đầy thách thức đối với thị trường crypto, từ cuối năm 2021 đến giờ, BTC vẫn trong đà giảm, dòng tiền bị rút ra rất nhiều. Giờ lại thêm một sự kiện trấn động nữa khi Do Kwon, CEO Terraform Labs đã mất hàng tỷ USD khi LUNA giảm đến 99.6% giá trị, còn đồng ổn định TerraUSD (UST) cũng mất chốt với USD gần 80%. Đây có lẽ là một sự kiện lịch sử có ảnh hưởng lớn nhất trong thị trường crypto từ trước đến nay, một đồng coin từng nằm trong Top 10 vốn hóa bốc hơi 99% tài sản chỉ sau vỏn vẹn 1 tuần

Ryan Selkis, nhà sáng lập blockchain Messari. Ông đã cảnh báo tác động của các sự kiện này có thể vượt xa ngoài sức tưởng tượng bằng cách so sánh với vụ phá sản lớn nhất trong lịch sử Mỹ của công ty năng lượng Enron.

Nhìn lại lịch sử chỉ có một dự án top 10 vốn hóa thị trường có sự sụp đổ chóng vánh và nghiêm trọng như Terra, đó là BitConnect vào đầu năm 2018

 

Qua bài viết này, mình sẽ cùng anh em điểm qua một số mục chính sau:

1. Phân tích mô hình hoạt động của LUNA | UST | Anchor Protocol
2. Sự khác nhau giữa UST và các Stablecoin thuật toán khác
3. Lý do vì sao UST mất peg?
4. Terra đã thực hiện những gì để giảm thiểu thiệt hại
5. Tác động của cú sập LUNA đến thị trường
6. Anh em nên làm gì thời gian này

 

Đầu tiên tìm hiểu về Luna | UST và cơ chế hoạt động của chúng

Terra Blockchain là gì?

• Terra là Blockchain được tạo ra bởi Terraform Labs, một công ty ở Hàn Quốc, được hỗ trợ bởi Terra Alliance. Được thành lập vào  2018 bởi Daniel Shin và Do Kwon, Terraform Labs là công ty có kiến thức nền tảng sâu rộng về Thương mại điện tử và tài chính.
• Ra mắt vào tháng 4/2019, Terra mainnet đã giới thiệu về TerraKRW (KRWT), một stablecoin được cố định giá với đồng Won của Hàn Quốc. KRT được sử dụng trên nhiều ứng dụng khác nhau để giải quyết thanh toán.
• Token chính của Terra là LUNA và UST

 

Cơ chế hoạt động của UST

Mảng stablecoin đã tăng trưởng mạnh trong hai năm qua, đạt giá trị vốn hóa khoảng 186 tỷ USD. Hai loại stablecoin hàng đầu là Tether (USDT) và USD Coin (USDC) được neo tỷ giá với USD bởi khoản dự trữ tương đương bằng tiền pháp định. Đây là những stablecoin được phát triển theo hướng tập trung.

Giải pháp của Terra và các mô hình tương tự là sử dụng cơ chế mint-burn token để neo giá stablecoin. Tuy nhiên, từ khi ra mắt, giao thức này đã bị đánh giá là có nhiều nguy cơ về tính bền vững khi chênh lệch tỉ lệ hay thị trường đi xuống.

 

Về cách thức như sau: Để UST luôn ở giữ ở giá ~ $1, thì mọi biến động về giá sẽ phải chuyển sang một token khác, đó là LUNA.

Nếu giá UST cao hơn giá peg, hệ thống sẽ burn LUNA với giá trị tương ứng ở thời điểm đó, để phát hành thêm UST. Khi cung tăng lên, UST sẽ tự động giảm về 1$

• VD: UST > $1 ($1.02). Lúc đó, người dùng đốt $1 LUNA lấy 1 UST, sau đó đem UST đi bán ở các sàn, nghĩa là từ $1, anh em có thể bán lại với giá $1.02, lời 2%.

Nếu giá UST thấp hơn giá peg, hệ thống bây giờ sẽ đem UST redeem lại LUNA. Việc này sẽ làm UST giảm cung, từ đó giúp tăng và neo về vùng 1 USD

• VD: UST < $1 ($0.9). Lúc đó, người dùng mua UST từ sàn, sau đó đổi qua LUNA với tỉ giá 1 UST <=> $1 LUNA, nghĩa là anh em sẽ đổi $0.9 lấy $1.

 

Hiểu đơn giản Các giai đoạn cân bằng giá của Terra (UST)

• Nguồn cung UST tăng lên, nguồn cung LUNA giảm xuống. Cách hoạt động: Minting 1 UST cần đốt $1 giá trị LUNA.
• Và quan trọng hơn, là để LUNA có thể hỗ trợ tối cho UST neo giá ~1$ thì vốn hóa của LUNA phải lớn hớn vốn hóa của UST
• UST được bảo chứng bằng các tài sản crypto (Biến động cao)

=> Nghe qua thì có vẻ hợp lý đó, nhưng chỉ hợp lý khi thị trường ổn định hoặc đang tăng trưởng thôi, còn điều gì xảy ra khi thị trường đi xuống thì anh em cũng đã đều nhìn thấy rồi.

 

Mô hình hoạt động có vấn đề của Anchor Protocol

Những tháng qua, hệ sinh thái Terra tăng trưởng mạnh mẽ với số ví tạo mới lớn, lượng tài sản khóa cao. Trước khi sụp đổ, có hơn 30 tỷ USD trong nền tảng và Terra chỉ đứng sau Ethereum về lượng tài sản khóa. Động lực chính cho sự tăng trưởng này đến từ giao thức tiền gửi Anchor, với mức lãi suất cao, 20%/năm.

Mình sẽ nói qua một chút về Anchor Protocol. Dự án này là nền tảng lending của hệ sinh thái Terra, trong đó người dùng thế chấp đồng tiền của các hệ blockchain PoS (Proof of Stake) để vay UST.

Ngoài việc cho thế chấp các đồng coin, anh em cũng có thể thế chấp các bToken là đại diện chứng thực cho việc anh em đã stake đồng coin đấy (ví dụ như bLUNA là bằng chứng cho việc anh em đã stake LUNA) làm tài sản thế chấp để vay.

Cụ thể anh em có thể thế chấp bLUNA, bETH, wasAVAX và bATOM. Ngoài ra sau khi thế chấp thì người dùng có thể vay UST tối đa 50% giá trị tài sản thế chấp.

Bên cạnh đó dự án cũng đóng vai như là một “ngân hàng” của hệ sinh thái Terra khi người dùng có thể gửi UST để nhận lại khoản lãi suất đa phần là từ 18 – 20% (con số này có thể được điều chỉnh thông qua các Proposal)

 

Dễ dàng nhận thấy, sự phân tách vô cùng rõ ràng giữa nhu cầu gửi/deposit UST vào (để hưởng lãi 20%) và nhu cầu vay/borrow UST để sử dụng.

Với mô hình của Anchor, họ sẽ có 2 nguồn thu chính (a) lãi từ các tài sản bAsset người dùng thế chấp vào (hiểu nôm na là tài sản này được đi staking để tạo thêm yield cho Anchor) và (b) lãi từ việc cho vay. Một vài nguồn thu “khác” ví dụ như airdrop, phí thanh lý.

Đầu bên kia, chi phí sẽ là 20% trả cho người dùng gửi UST.

Như vậy, phép tính bây giờ sẽ là 8% (lãi từ các tài sản Asset) + 12,6% (lãi Anchor cho vay) x 50% (vì người dùng chỉ thường được vay tối đa 50% lượng tiền họ đã thế chấp). Phép tính này đưa ra một con số xấp xỉ 14-15%.

Đó là dòng tiền thu vào, nhưng ở đầu dòng tiền ra, con số là 19,5% -> mô hình này của Anchor khiến họ bị “thâm hụt” 4-5% trên mỗi 1 USD họ thu hút được.

Và đó là lí do Anchor nghĩ ra một đề xuất, đó là dùng ANC để thưởng thêm cho người vay, kích thích thêm doanh thu từ người đi vay UST. Và đề xuất này chắc chắn sẽ tăng lực bán đè lên ANC.

=> Như vậy anh em có thể thấy mô hình của Anchor Protocol không hề bền vững, hay nói cách khác là Anchor đang “tặng tiền” cho nhà đầu tư hơn là kiếm lợi nhuận để duy trì dự án. 

 

Sự khác nhau giữa UST và các Stablecoin thuật toán khác

Trong Crypto có rất nhiều Stablecoin thuật toán, Terra không phải người duy nhất, và cũng không phải người đi tiên phong. Nhưng vì sao các dự án khác lại không phát triển?

Dự án Stablecoin “chết” có nghĩa là giá Stablecoin không thể giữ vững ở mức peg, và biến động quá lớn khi thị trường tăng giảm. Sự khác nhau giữa các Stablecoin này với UST có lẽ nằm ở việc UST là Stablecoin “THẬT SỰ CÓ NHU CẦU SỬ DỤNG” chứ không phải người dùng mua Stablecoin thuật toán rồi ngồi đợi nhận lợi nhuận, trong khi Stablecoin thì không có tính ứng dụng nhiều.

Nếu anh em chưa biết về Chai (thanh toán bằng KRW), thì đây là các ứng dụng thanh toán của Terra sử dụng công nghệ Blockchain với giao diện không khác gì các ứng dụng thanh toán thông thường, thân thiện người dùng đến mức họ không thể nhận ra việc có áp dụng Blockchain hay không. Anh em quan tâm thì có thể tìm hiểu thêm về dự án “Chai”

Ngoài ra, việc cho ra mắt Anchor Protocol cũng là một cách để kích thích việc sử dụng UST. Cụ thể, người dùng gửi UST vào dự án để nhận lãi suất ổn định là 20% APY. Ngoài ra, đang có rất nhiều dự án được xây trên bề mặt của Anchor Protocol để sử dụng tính năng lãi suất này để tạo ra dòng tiền. Và dĩ nhiên, nguồn tiền đổ vào cũng tính bằng UST

=> Nói ngắn gọn, UST là dòng tiền, là trái tim của hệ sinh thái, nếu UST sập thì cả hệ sinh thái cùng rất nhiều quỹ lớn Tier 1 đã đầu tư vào Luna sẽ thiệt hại rất nặng nề. Nên việc quyết định hy sinh LUNA để cứu UST trở lại Peg cũng là điểu dễ hiểu

 

Lý do vì sao UST mất peg?

Cái kết đã được tiên đoán trước, nhưng không ai có thể nghĩ rằng nó đến nhanh như vậy. Nhiều người cho rằng mô hình của UST là ponzi, nên sớm muộn cũng sẽ đến trường hợp mọi người bán tháo.

Mấu chốt vấn đề theo mình nghĩ ở đây là do:

• Stablecoin thuật toán bảo chứng bằng crypto (Tài sản biển động) chưa bao giờ là ý tưởng hay bởi biến động giá lớn và sự thao túng của cá mập. Đặc biệt, khi thị trường downtrend, giá trị tài sản đảm bảo giảm nhanh khiến stablecoin bị ‘unstable’
• Nhiều người nghĩ rằng bong bóng Terra đang quá lớn, nên dễ dàng bị tác động, tạo hiệu ứng domino
• Tình hình thị trường bước vào giai đoạn khó khăn khi Fed nâng lãi suất vs các chính sách tiền tệ mạnh mẽ nhất trong 22 năm qua, siết chặt thị trường tài chính
• Do Kwon quá kêu ngạo
• Có thể có một thế lực đằng sau nhưng việc làm này

 

Crypto cũng giống các ngành khác, cái gì nổi tiếng quá tự nhiên có nhiều người ghét. Terra là trường hợp hiếm hoi của decentralized stablecoin lọt vào top 3 stablecoin có vốn hóa lớn nhất chỉ trong vòng hai năm.

Bên cạnh đó, UST còn kết hợp với các bên decentralized stablecoin khác thành lập liên minh 4pool. Các thành viên đều giữ rất nhiều CRV, nên liên minh này là trở ngại lớn cho bất kì stablecoin nào.

Cuối cùng là do Do Kwon quá tự tin vào bản thân. Trước đây không lâu, Do Kwon có một vụ cá cược với Algod về giá LUNA sau một năm lớn hay nhỏ hơn $88, chỉ vì đơn giản Algod nói không tốt về LUNA.

Không chỉ Algod, mà trước đó Do Kwon cũng “gạ kèo” với nhiều người khác 😂

 

Với những lý do trên, sẽ không ngạc nhiên khi có một thế lực nào đó nhân dịp BTC giảm và tấn công Terra. Và không chỉ UST, bất kì stablecoin nào, kể cả USDT và USDC đều sụp đổ nếu hàng loạt người dùng redeem lại tài sản.

Có nhiều thông tin cho rằng sự sụp đổ của LUNA-UST là có sự “nhúng tay” vào các quỹ đầu tư lớn từ ngành tài chính truyền thống, cụ thể là Citadel và BlackRock.

Nhưng cả hai quỹ này trong những ngày qua đều đã lên tiếng phủ nhận có dính dáng đến sự việc của LUNA.

Sàn Gemini, cũng bị đồn là xử lý giao dịch của Citadel và BlackRock, cũng tuyên bố những thông tin trên là không có căn cứ và không liên quan gì đến hoạt động của sàn.

 

Mất niềm tin

Cặp LUNA/BUSD hiện điều chỉnh về 0.00017 tại thời điểm viết bài sau khi chạm đáy ở 0.00000112.

Trong 2 ngày qua, lượng cung LUNA đã tăng lên 6.9 nghìn tỷ LUNA, khiến nó trở nên siêu lạm phát. Việc “in” quá nhiều khiến đồng tiền này mất giá trị.

 

 

Terra đã thực hiện những gì để giảm thiểu thiệt hại

Vì hiện nhà giao dịch chênh lệch giá không thể giúp đẩy giá UST trở lại như cũ nên hiện trách nhiệm cứu vãn UST nằm hầu hết ở LFG (Luna Foundation Guard – một tổ chức của Terra giúp giữ vững Peg của UST) nói riêng và đội ngũ hệ Terra nói chung.

• Vào ngày 9/5, trong một động thái “cứu cánh” UST, LFG đã quyết định “bơm” lượng Bitcoin có giá trị 750 triệu USD và số còn lại là 750 triệu UST để cân bằng lại thị trường.
• Sau đó, LFG cũng thông báo đã cho các nhà tạo lập thị trường vay khoảng 37,000 BTC trị giá quanh 1.15 tỷ USD.
• Ngày 11/5 Do Kwon đã lên tiếng về giải pháp cho UST là tăng thông số Basepool từ 50M lên 100M SDR & Giảm PoolRecoveryBlock từ 36 về 18 Blocks. Mục đích tăng dung lượng mint/burn UST/LUNA lên từ $293M lên $1,200M nhằm hấp thụ UST bán ra. Đồng nghĩa với số lượng UST redeem mỗi ngày sẽ tăng lên.
• Ngày 12/5, đề xuất Proposal mới: Burn UST trong Community pool, giảm 11% nguồn cung & Stake 240 triệu LUNA để bảo về Terra khỏi tấn công Oracle
• Đêm 12/5, khi LUNA bị lạm phát quá nghiêm trọng, đội ngũ Terra đã quyết định tạm dừng blockchain tại block số 7,603,700 để ngăn các trường hợp tấn công quản trị
• 13/5 Terra đàm phán với GAM holding, về gói hỗ trợ 2 – 3 tỉ USD để giúp đưa UST về peg, nhưng có vẻ như chưa đạt được thỏa thuận nào
• Và mới đây nhất 14/5, Do Kwon chính thức lên tiếng đưa ra Proposal khôi phục Terra, tạo chain mới, với tổng cung LUNA mới là 1 tỉ. Nhìn chung không khác nhiều so với Proposal đề ra trước đó. Nhưng có một điểm chưa nhắc đến là mô hình UST trong Terra mới là gì? Collateral? Hay tiếp tục thuật toán?

 

Sự việc này tác động đến thị trường như thế nào?

Hệ sinh thái Terra

• Dĩ nhiên trong trường hợp xấu nhất, UST “về lòng đất” thật, thì cả hệ sinh thái Terra có lẽ cũng không còn gì để nói. Nhưng nếu UST trở về peg và ổn định, hệ sinh thái cũng sẽ chịu ảnh hưởng rất nặng nề.
• Đầu tiên là mất niềm tin, người dùng sẽ không còn giữ UST, từ đó họ cũng không còn lý do để tham gia hoạt động trên Terra.
• Tiếp theo là cách phát triển của Anchor – nơi giữ nhiều UST nhất trên Terra, có lẽ sẽ phải thay đổi cơ chế thêm một lần nữa. Có thể là giảm Yield mạnh hơn, thay đổi cơ chế trả thưởng, thêm công dụng cho token ANC để khuyến khích vay…

Giá trị khóa lại (TVL) của hệ sinh thái Terra sáng 14/05 là 514 triệu USD, giảm mạnh từ mốc 29,65 tỷ USD hồi đầu tháng 5.

Với mức TVL mới, Terra chỉ còn là hệ sinh thái lớn thứ 16 thị trường crypto, đánh mất vị trí thứ 2 cách đây ít ngày. Lượng UST gửi trên giao thức Anchor Protocol, nơi thu hút phần lớn dòng tiền từ việc cung cấp lãi APY 18% cũng tiêu biến từ mốc 14 tỷ usd trước khi UST de-peg về chỉ còn 1,6 tỷ USD. Cùng lúc đó, lượng UST vay cũng giảm từ 3 tỷ UST về còn 78 triệu UST. Giá token ANC của dự án cũng đã -90% trong 7 ngày qua.

 

Crypto nói chung

Không chỉ hệ sinh thái Terra, mà việc này còn ảnh hưởng nặng đến cả thị trường nói chung. Bên cạnh việc bốc hơi hoàn toàn ~$50B Tổng TVL của toàn thị trường rất nhiều giao thức bên ngoài Terra cũng bị ảnh hưởng

Mọi người tháo chạy về USDT, và cũng ảnh hưởng đến đồng Stablecoin này trong vài ngày qua.

UST là Decentralized Stablecoin đầu tiên đạt đến “cảnh giới” top 3 vốn hóa. Đây là trường hợp rất hiếm, vì các dự án cùng phân khúc trước đó đa phần đều không giữ được peg và lụi tàn. Số còn lại thành công thì chỉ duy trì phát triển đều đặn, chứ không bùng nổ mạnh mẻ như UST.

Do đó, nếu UST mà thất bại, nghĩa là tính đến nay vẫn chưa có mô hình nào đủ mạnh để sánh ngang với các Stablecoin tập trung. Lớn hơn nữa là người ta sẽ tăng sự hoài nghi về các Stablecoin phi tập trung, hay ít nhất là có cùng cơ chế Mint – Redeem.

Với quy mô lớn của cú sập LUNA – UST, khả năng cao các nhà quản lý tài chính phải can thiệp vào thị trường tiền điện tử và giám sát khắt khe để tránh xảy ra điều tương tự.

Thậm chí trước khi LUNA xảy ra biến động trong ngày 11/5, Thứ trưởng bộ tài chính Mỹ Janet Yellen đã lấy ví dụ về mô hình này nhằm nêu lên rủi ro về stablecoin trong phiên điều trần trước Thượng viện vào tối 10/5.

CoinDesk cũng tuyên bố đã tìm được bằng chứng cho thấy Do Kwon là nhà sáng lập ẩn danh của Basis Cash,đây là một dự án stablecoin thuật toán đã thất bại. Ông Do Kwon sau đó cũng đã “rút kinh nghiệm” để qua xây dựng UST.

Sáng 12/5, Ủy ban châu Âu đang ủng hộ đề xuất cấm các loại stablecoin trong khu vực. Đề xuất này được đưa ra bởi những lo ngại stablecoin được sử dụng để thay thế tiền pháp định. Đồng thời, cú sập của hệ sinh thái Terra cũng phần nào gây ảnh hưởng đến quyết định này

 

Anh em nên làm gì thời gian này

• Nếu hold nhiều stablecoin, nên phân bổ sang USDC, BUSD, DAI, vì đây là những stablecoin có tài sản bảo chứng >60% bằng tiền mặt, nên tương đối an toàn
• Phân bổ vốn nắm giữ coin top, đầu tư có kiến thức, không mua bán theo cảm xúc
• Điều chỉnh portfolio nếu stablecoin quá thấp
• Thị trường bị tác động mạnh do cú sập LUNA | UST, cần thời gian phục hồi và hoạt động bình ổn trở lại, nên các coin nhỏ, coin rác sẽ rất khó tăng trưởng, vol hiện tại đang đổ dồn về hết LUNA => Nên anh em nào đã vào được vị thế đẹp rồi, ưu tiên phân bổ lại cointop hoặc stablecoin
• Hạn chế long short & bắt đáy LUNA thời điểm này, vì hiện tại LUNA đã x450 lần từ đáy ngày hôm qua và x10 từ khi Binance cho giao dịch lại
• Anh em có thể thấy rõ tâm lý đám đông lúc này, chỉ cần một nhịp hồi nhẹ là lại FOMO, quên mất nỗi đau trước đó, người thua vì LUNA với tâm lý gỡ, cũng lao vào lúc này DCA. Còn với người mới vào, giá lên cao, họ có lãi, thì cũng sẽ ko dám gồng xa mà chốt dần, cơ bản lực mua vào yếu, bán ra còn mạnh.

 

Tổng kết

Hy vọng qua bài viết trên, anh em hiểu rõ hơn về thị trường hiện tại và cú sập mạnh của Luna vừa rồi, để có thể tự rút ra cho mình được những bài học. Trong thị trường crypto kiếm tiền không hề dễ, dù có các quỹ lớn đến đâu cũng không nên thần thánh quá, mà giao quyền quyết định cho quỹ mà không phòng ngừa trường hợp thất bại. Đặc biệt không đầu tư theo cảm xúc và những dự án mà anh em không biết gì về nó.

Cảm ơn anh em đã ủng hộ mình và CoinLAB

Join cùng team để trao đổi, cùng nhau check các dự án tiềm năng và cơ hội đầu tư ở vị thế đẹp nhất.

• CoinLAB Group: https://t.me/coinLABgroup
• CoinLAB GameGuild: https://t.me/CLABGameGuild
• Discord: https://discord.gg/87PQ5TQb
• Twitter: https://twitter.com/CoinLAB_Offi
• Facebook: https://www.facebook.com/CoinLABVN
• Youtube: https://www.youtube.com/c/CoinLABOfficial/videos

 

Tác giả: Alden